Alexandros Raikos

22.05.2024 | Κριτική νομική αποτίμηση των νομοθετικών προβλέψεων για τις περικοπές εγχύσεως ΑΠΕ

[άρθρο της Μεταξάς & Συνεργάτες στο energypress.gr – αναδημοσίευση]

Στις 26.04.2024 ψηφίσθηκε από την Ολομέλεια της Βουλής ο ν. 5106/2024 (ΦΕΚ Α’ 63/01-05-2024) βάσει του πολυνομοσχεδίου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τη ρύθμιση ζητημάτων αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Σημαντικό μέρος των ρυθμίσεων αυτών καταλαμβάνουν οι νέες διατάξεις που αφορούν τη δημιουργία ηλεκτρικού χώρου για ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ.

Παρά τις έντονες αντιδράσεις και τα σχόλια παραγόντων της αγοράς ενέργειας κατά τη διάρκεια της δημόσιας διαβούλευσης του νομοσχεδίου, το τελικώς ψηφισθέν κείμενο δεν διαφέρει ουσιωδώς από το κατατεθέν νομοσχέδιο, το οποίο αναλύσαμε ενδελεχώς σε προηγούμενη νομική ανάλυση.

Οι πλέον επίμαχες για τις ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ διατάξεις στον οικείο νόμο εντοπίζονται στα άρθρα 105, 117, 118 και 120, στα οποία προβλέπονται προσθήκες και τροποποιήσεις στις αντίστοιχες πρόνοιες του ν. 4951/2022 αλλά και του ν. 4414/2016, για τους περιορισμούς έγχυσης ηλεκτρικής ενέργειας σε νέους σταθμούς ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ.

Οι περιορισμοί αυτοί, που ως γνωστόν μπορεί να προβλέπονται είτε για την αποφυγή τοπικής συμφόρησης, είτε για την εξασφάλιση της ασφαλούς λειτουργίας του συστήματος ή του δικτύου, είτε ως απάντηση στο πλεόνασμα παραγωγής σε επίπεδο ζώνης προσφορών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας, είτε για άλλο λόγο που κρίνεται αναγκαίος, βάσει του νέου νόμου θα κατηγοριοποιούνται με απόφαση του αρμόδιου υπουργού ΠΕΝ, στοιχείο το οποίο σκοπεί, κατά δήλωση του νομοθέτη, στην αύξηση της διαφάνειας της επιβολής περικοπών.

Παρά τη θετική πρόθεση του νομοθέτη για την επαύξηση της διαφάνειας υφίστανται σημεία που δικαιολογούν περίσκεψη. Συγκεκριμένα, ο νέος νόμος χορηγεί ευρύτατη εξουσιοδότηση προς τον υπουργό ο οποίος θα καθορίζει πλέον -εκτός από τα προαναφερθέντα- και τα όρια επιβολής περιορισμών έγχυσης στους σταθμούς ΑΠΕ /ΣΗΘΥΑ, τις προτεραιότητες επιβολής τους, καθώς και τη συνεργασία των τελευταίων με σταθμούς αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, για κάθε επιμέρους αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (Αγορά Επόμενης Ημέρας, Ενδοημερήσια Αγορά, Αγορά Εξισορρόπησης).

Σύμφωνα με το νέο νόμο θα μπορεί να συμφωνείται στη σχετική σύμβαση μεταξύ Διαχειριστών και σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ, που θα λάβουν οριστικές προσφορές σύνδεσης μέσω ανταγωνιστικής διαδικασίας εφεξής, περιορισμοί στην έγχυση ηλεκτρικής ενέργειας πλέον αυτών που έχουν ήδη ορισθεί από σχετικές υπουργικές αποφάσεις (π.χ. την ΥΠΕΝ/ΔΑΠΕΕΚ/53563/1556), οι οποίες ποσοτικοποιούν τους μόνιμους περιορισμούς μέγιστης ισχύος παραγωγής των σταθμών καθώς και τους περιορισμούς μέγιστης ισχύος παραγωγής για προκαθορισμένες χρονικές περιόδους εντός της κάθε ημέρας κατανομής δυνάμει του άρθρου 10 του ν. 4951/2022. Οι περιορισμοί αυτοί μπορεί να περιλαμβάνουν:

• μόνιμους περιορισμούς μέγιστης ισχύος παραγωγής του σταθμού σε σχέση με την εγκατεστημένη ισχύ των μονάδων του,
• περιορισμούς που καθορίζονται από τους διαχειριστές με βάση την εκτιμώμενη κατάσταση λειτουργίας του τοπικού συστήματος ή δικτύου,
  περιορισμούς που ενεργοποιούνται σε πραγματικό χρόνο, σε έκτακτες καταστάσεις ή
• περιορισμούς της μέγιστης ισχύος παραγωγής του σταθμού για προκαθορισμένες χρονικές περιόδους εντός της κάθε ημέρας κατανομής

Αντικείμενο νομικού προβληματισμού αποτελεί κατεξοχήν το τελευταίο σημείο, καθώς, ενώ αφ’ ενός ο νέος νόμος προβλέπει ότι η μείωση της μεγίστης ισχύος σταθμού δεν επιτρέπεται να οδηγεί σε περιορισμούς άνω του 5% της ετήσιας δυνατότητας παραγωγής ενέργειας, αφ’ ετέρου αφήνει περιθώρια αποκλίσεων καθότι δίδει τη δυνατότητα στον Υπουργό να εκδίδει αποφάσεις για υψηλότερα ποσοστά περικοπών. Και τούτο μάλιστα παρά τη ρητή απαγόρευση υπέρβασης του 5% από τον Κανονισμό 943/2019/ΕΕ, ο οποίος δεν καταλείπει περιθώρια για εισαγωγή εξαιρέσεων.

Η δυνατότητα πρόβλεψης επιπλέον περιορισμών έγχυσης ως συμβατικών όρων σε προσφορές και συμβάσεις σύνδεσης εξαρτάται και πάλι από σχετική απόφαση του Υπουργού, ο οποίος εξουσιοδοτείται να καθορίσει το πλαίσιο των περιορισμών κατόπιν εισήγησης της νεοσυσταθείσας "Ομάδας Διοίκησης Έργου". Επίσης με υπουργική απόφαση θα προσδιορισθούν περαιτέρω οι υποχρεώσεις παραγωγών και αυτοπαραγωγών σχετικά με την αποθήκευση ενέργειας και την εγκατάσταση του αναγκαίου εξοπλισμού περιορισμού της ισχύος. Επιπλέον, θεσπίζεται ο Μηχανισμός Αντιστάθμισης Περικοπών μεταξύ παραγωγών, ώστε να επιμερισθούν αναλογικά οι περιορισμοί σε όλους τους σταθμούς.

Μέχρι τη διαμόρφωση του οριστικού πλαισίου περιορισμών, εντολές περιορισμού έγχυσης σε μονάδες ή ομάδες ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ ή ιδιωτικά δίκτυα ΜΤ, για λόγους ασφάλειας της λειτουργίας του δικτύου μπορούν να εκδίδουν ο ΑΔΜΗΕ ή ο ΔΕΔΔΗΕ. Όσον αφορά τους σταθμούς ισχύος μεγαλύτερης του 1 MW, υπογραμμίζεται ότι αυτοί υποχρεούνται ως την 1η Νοεμβρίου 2024 να έχουν εγκαταστήσει τις υποδομές που επιτρέπουν τον περιορισμό της απορρόφησης, άλλως θα επιστρέφουν το 25% των εσόδων τους για το σύνολο της παραχθείσας ενέργειας από τις Αγορές Ενέργειας, εν είδει κυρώσεως.

Οι νεοθεσπισθείσες νομοθετικές ρυθμίσεις εμπεριέχουν εστίες νομικού προβληματισμού, συν τοις άλλοις, ένεκα της γενικότητας και ασάφειας των παρεχόμενων προς τον Υπουργό ΠΕΝ εξουσιοδοτήσεων. Να επισημάνουμε ότι με βάση τις κείμενες κανονιστικές διατάξεις του ενωσιακού δικαίου, οι οποίες πολλάκις τυγχάνουν επιλεκτικά και κατά το δοκούν επίκλησης από τους αρμόδιους φορείς, η ανακατανομή ηλεκτροπαραγωγής και η ανακατανομή απόκρισης ζήτησης πρέπει να βασίζονται σε αντικειμενικά, διαφανή κριτήρια που δεν εισάγουν διακρίσεις και ανακατανέμουν τους πόρους με χρήση μηχανισμών που βασίζονται στην αγορά. Επίσης υφίσταται κατά περίπτωση υποχρέωση πρόβλεψης οικονομικής αποζημίωσης των παραγωγών, ενώ οποιαδή-ποτε παρέκκλιση δικαιολογείται μόνο εάν δεν υπάρχει διαθέσιμη εναλλακτική επιλογή.

Το ζήτημα είναι ζωτικής σημασίας για τη βιωσιμότητα και προοπτική των ενεργειακών επενδύσεων στις ΑΠΕ και οφείλει να αντιμετωπισθεί, έστω τώρα, με διαφάνεια και αποτελεσματικότητα. Στην ελληνική ενεργειακή αγορά είναι διαρκές ζητούμενο η ex ante θέσπιση σαφών κανόνων του παιχνιδιού που δεν θα αλλάζουν εκ των υστέρων αναιρώντας κάθε νομική και επενδυτική ασφάλεια. Να επισημανθεί τέλος, ότι το εν λόγω επαχθές μέτρο των εκτεταμένων ασύντακτων περικοπών, το οποίο ήδη επί μήνες εφαρμόζεται από τους Διαχειριστές, καθότι υιοθετείται για την αντιμετώπιση προβλήματος όχι απρόβλεπτου και αιφνίδιου, όφειλε να έχει τύχει σαφούς νομοθετικής οριοθέτησης δια της θέσπισης σαφών κανόνων και ασφαλιστικών δικλείδων διαφάνειας προ της εκκίνησης εφαρμογής του και όχι εκ των υστέρων.

Ενόψει των προαναφερθέντων, ήδη πολλοί παραγωγοί ΑΠΕ, στο πλαίσιο μείζονος προβληματισμού τους για την οικονομική βιωσιμότητα που ήδη έχει προκύψει ή διαφαίνεται για τις επενδύσεις τους, συγκροτούν πλαίσιο εξειδικευμένης νομικής τους προστασίας ενόψει και των σχετικών διατάξεων των Κωδίκων αλλά και της ειδικής ενεργειακής νομοθεσίας.

Επιμέλεια: Δικηγορική Εταιρεία «Μεταξάς & Συνεργάτες» (www.metaxaslaw.gr)

(φωτογραφία: pixabay.com)

by Alexandros Raikos

Περικοπές σε ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ: Νομική Ανάλυση των προτεινόμενων ρυθμίσεων του νέου Νομοσχεδίου

[άρθρο της Μεταξάς & Συνεργάτες στο energypress.gr - αναδημοσίευση]

Το σχέδιο νόμου που αναρτήθηκε προχθές προς διαβούλευση από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, προτεινόμενες ρυθμίσεις για τους λεγόμενους «περιορισμούς έγχυσης» για την επίλυση της δύσκολης εξίσωσης για την ανάγκη αυξημένης διείσδυσης των ΑΠΕ σε περιορισμένο διαθέσιμο ηλεκτρικό χώρο. Πρόκειται με άλλα λόγια για προτεινόμενη τροποποίηση του ν. 4951/2022 και συγκεκριμένα του άρθρου 10 καθώς και προσθήκης των νέων άρθρων 10Α και 10Β.

Γενική εξουσιοδότηση Υπουργού για αποφάσεις σχετικά με τους περιορισμούς έγχυσης (νέο άρθρο 10Α)

Εν προκειμένω, προτείνεται η θέσπιση εξουσιοδότησης προς τον αρμόδιο Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας ώστε να εκδώσει υπουργικές αποφάσεις με τις οποίες θα καθορίζεται το απαιτούμενο σχετικό κανονιστικό πλαίσιο. Πρόκειται περί γενικής εξουσιοδότησης, η οποία προβλέπει ότι οι υπουργικές αποφάσεις που θα εκδοθούν μπορούν να ρυθμίζουν τα εξής:

α) την κατηγιοριοποίηση των περιορισμών σταθμών ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ ανάλογα με τους λόγους για τους οποίους θα επιβάλλονται (π.χ. για την ασφαλή λειτουργία συστήματος ή δικτύου, για την τοπική αποσυμφόρηση, για την επάρκεια κ.ο.κ.),

β) όρια επιβολής των περικοπών, τις αρχές και την προτεραιότητα επιβολής τους, καθώς και τη σχετική κατηγοριοποίηση των σταθμών και τη συνεργασία τους με σταθμούς αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, για κάθε επιμέρους αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (αγορά επόμενης ημέρας, ενδοημερήσια αγορά, αγορά εξισορρόπησης), λαμβανομένων υπόψη των αναγκών ανακατανομής,

γ) τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των συμβαλλομένων μερών διμερών συμβάσεων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αμιγώς από ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ,

δ) το ρόλο των ΕΣΜΗΕ, ΔΑΠΕΕΠ, ΦΟΣΕ, παραγωγών ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ, αυτοπαραγωγών και των λοιπών φορέων όσον αφορά στους ως άνω περιορισμούς,

ε) την υποχρέωση των παραγωγών ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ, σταθμών αποθήκευσης και αυτοπαραγωγών περί εγκαταστάσεως του αναγκαίου εξοπλισμού για τον περιορισμό της ισχύος της παραγωγής τους και την κατάλληλη προσαρμογή του εξοπλισμού προστασίας των σταθμών παραγωγής με σκοπό την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του συστήματος,

στ) το χρόνο έναρξης ισχύος του πλαισίου των ως άνω περιορισμών καθώς και σχετικές μεταβατικές ρυθμίσεις (σημειώνεαι συναφώς ότι έως ότου τεθούν σε ισχύ τα νέα μέτρα, εντολές περιορισμού έγχυσης θα μπορούν να εκδίδουν οι ΑΔΜΗΕ και ΔΕΔΔΗΕ),

ζ) τις αρχές διαχείρισης των σταθμών αποθήκευσης και ειδικότερα εάν επιβάλλονται περιορισμοί που οφείλονται σε τοπική συμφόρηση ή σε λόγους ασφαλούς λειτουργίας του συστήματος ή δικτύου,

η) τη θέσπιση ενός μηχανισμού αντιστάθμισης περικοπών ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ μεταξύ παραγωγών, για την αντιστάθμιση των πλεονεκτημάτων που απολαμβάνουν οι σταθμοί στους οποίους δεν είναι δυνατή η επιβολή των περιορισμών από τους Διαχειριστές για τεχνικούς λόγους (φορέας διαχείρισης του ειδικού λογαριασμού του εν λόγω Μηχανισμού Αντιστάθμισης ορίζεται ο ΔΑΠΕΕΠ).

θ) λεπτομέρειες σχετικά με τις εντολές περιορισμού έγχυσης, τις κυρώσεις που επιβάλλονται στους παραγωγούς ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, καθώς και το πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ του ΔΑΠΕΕΠ του ΑΔΜΗΕ και του διαχειριστή του δικτύου που δύνανται να εξειδικεύονται στον Κώδικα Διαχείρισης του ΕΣΜΗΕ, στον Κώδικα Διαχείρισης του Δικτύου και στους λοιπούς Κανονισμούς της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.

Κεντρικό ρόλο στη διαδικασία προτείνεται να παίξει η «Ομάδα Διοίκησης Έργου», επί τη βάσει εισηγήσεων της οποίας θα εκδίδονται οι ανωτέρω υπουργικές αποφάσεις. Οι εισηγήσεις της θα αφορούν μεταξύ άλλων τα εξής:

α) τη βέλτιστη ανάπτυξη των έργων ΑΠΕ με ενσωματωμένη αποθήκευση τα οποία ενδείκνυται να υποστηριχθούν μέσω κρατικής ενίσχυσης, λαμβάνοντας υπόψη την οικονομική βιωσιμότητα της σχετικής επένδυσης και (πιθανώς) την ενδεδειγμένη γεωγραφική διασπορά τους,

β) το πλαίσιο και τους κανόνες για τη γεωγραφικά εντοπισμένη ανάπτυξη των σταθμών αποθήκευσης που συνδέονται σε κατάλληλα σημεία σύνδεσης του ΕΣΜΗΕ και του ΕΔΔΗΕ με κριτήριο τις ανάγκες του συστήματος και του δικτύου, καθώς και την υποστήριξη της ανάπτυξης των σταθμών ΑΠΕ (εφόσον κριθεί σκόπιμο).

γ) ταχύτερη αδειοδότηση και υλοποίηση των έργων ανάπτυξης των δικτύων του διαχειριστή του ΕΣΜΗΕ και του διαχειριστή του ΕΔΔΗΕ.

Περιορισμοί έγχυσης βάσει συμβατικών όρων (τροποποίηση άρθρου 10 ν. 4951/2022)

Επίσης, για σταθμούς ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ που θα λάβουν οριστικές προσφορές σύνδεσης μετά την έναρξη ισχύος του εκδοθησόμενου νόμου καθώς και σταθμούς που έχουν λάβει οριστικές προσφορές σύνδεσης πριν την 01.05.2024, προτείνεται οι προσφορές και συμβάσεις σύνδεσης να μπορούν να περιλαμβάνουν ειδικούς όρους, βάσει των οποίων θα επιτρέπεται η επιβολή περιορισμών έγχυσης ανεξάρτητα από την νομοθετική τους κατοχύρωση. Δηλαδή, εφεξής οι περικοπές θα μπορούν να αποτελούν και αντικείμενο συμβατικού όρου. Εξαιρούνται από τη δυνατότητα αυτή σταθμοί που βρίσκονταν σε λειτουργία ή που υπέβαλαν δήλωση ετοιμότητας μέχρι τις 31.12.2022 ή που έχουν επιλεγεί πριν από την έναρξη ισχύος του εκδοθησόμενου νόμου για ένταξη σε καθεστώς λειτουργικής ενίσχυσης μέσω ανταγωνιστικής διαδικασίας υποβολής προσφορών και μέχρι την έναρξη ισχύος του έχουν υπογράψει σύμβαση σύνδεσης ή έχουν υποβάλει πλήρες αίτημα για σύμβαση σύνδεσης. 

Οι σχετικοί συμβατικοί περιορισμοί έγχυσης, οι οποίοι όπως προαναφέρθηκε εφαρμόζονται βάσει συμβατικών όρων, ανεξάρτητα και επιπλέον περιορισμών ή απορρίψεων προσφορών έγχυσης που προκύπτουν στο πλαίσιο της συμμετοχής των σταθμών στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, μπορεί να καταλαμβάνουν:

(α) μόνιμους περιορισμούς μέγιστης ισχύος παραγωγής του σταθμού σε σχέση με την εγκατεστημένη ισχύ των μονάδων του και (β) περιορισμό της μέγιστης ισχύος παραγωγής του σταθμού για προκαθορισμένες χρονικές περιόδους εντός της κάθε ημέρας κατανομής, οι οποίοι ωστόσο δεν επιτρέπεται να οδηγούν σε περιορισμό της εγχεόμενης ενέργειας υψηλότερο από το 5% της ετήσιας δυνατότητας παραγωγής ενέργειας των σταθμών αυτών, εκτός εάν άλλως ορίσει υπουργική απόφαση η οποία ωστόσο θα πρέπει να βασίζεται σε μελέτη κόστους - οφέλους και να λαμβάνει υπόψη το επίπεδο διείσδυσης ενέργειας ΑΠΕ/ ΣΗΘΥΑ που επιτυγχάνεται.

(γ) περιορισμούς που καθορίζονται από τους Διαχειριστές με βάση την εκτιμώμενη κατάσταση λειτουργίας του τοπικού συστήματος ή δικτύου και (δ) περιορισμούς που ενεργοποιούνται σε πραγματικό χρόνο, σε έκτακτες καταστάσεις ή αν η εγχεόμενη παραγωγή δημιουργεί πρόβλημα στη διατήρηση του ισοζυγίου παραγωγής-ζήτησης ή στη διατήρηση συνθηκών διασφάλισης της ευσταθούς λειτουργίας του δικτύου, στους οποίους επιβάλλεται κατά προτεραιότητα μείωση μέγιστης ισχύος παραγωγής η οποία μπορεί να οδηγεί έως και σε «πλήρη περιορισμό» της εγχεόμενης ενέργειάς τους, εκτός εάν άλλως προβλέψει υπουργική απόφαση που θα αφορά ειδικές κατηγορίες έργων ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ.

Σημειώνεται δε, ότι προτείνεται ότι όλα τα ως άνω μπορεί να εξειδικεύονται ή κατ’ουσίαν να τροποποιούνται με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κατόπιν εισήγησης του αρμόδιου διαχειριστή και γνώμης της ΡΑΑΕΥ η οποία μάλιστα μπορεί να καθορίζει και τη μεθοδολογία, την παρακολούθηση εφαρμογής των συμβατικών περιορισμών έγχυσης καθώς και την επιβολή χρεώσεων και κυρώσεων μη συμμόρφωσης, βάσει των ελέγχων των διαχειριστών. Διευκρινίζεται ωστόσο ότι μέχρι την έκδοση της σχετικής υπουργικής απόφασης, ο αρμόδιος Διαχειριστής μπορεί να εκδώσει οριστικές προσφορές σύνδεσης με ειδικούς όρους για περιορισμούς έγχυσης μόνο στο πλάισιο των ορίων του εκδοθησόμενου νόμου.

Επιπλέον, για παραγωγούς ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ με σταθμούς εγκατεστημένης ισχύος μεγαλύτερης του 1 MW, προτείνεται να αναλαμβάνουν (με δικές τους δαπάνες) την εγκατάσταση των κατάλληλων υποδομών για τον περιορισμό της έγχυσης, μέσα σε 6 μήνες από την 1^η Μαϊου 2024, έναντι «προστίμου» επιστροφής 25% των εσόδων τους από τις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας.

Τέλος, συναφές με το ζήτημα των περικοπών είναι και το προτεινόμενο άρθρο 103 του νομοσχεδίου, σύμφωνα με το οποίο ο ΔΕΔΔΗΕ αναπτύσσει δυνατότητες τηλεποπτείας και τηλεδιαχείρισης σε σταθμούς ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ εγκατεστημένης ισχύος μεγαλύτερης των 400 kW, μέσω της εγκατάστασης του αναγκαίου εξοπλισμού από τους Παραγωγούς και τους αυτοπαραγωγούς καθ’ υπόδειξη του Διαχειριστή, ώστε να είναι σε θέση να εφαρμόσει τους ως άνω περιορισμούς όταν και όποτε κρίνεται απαραίτητο.

Οι προτεινόμενες ρυθμίσεις προβληματίζουν από νομική άποψη, συν τοις άλλοις, ένεκα της γενικότητας και ασάφειας των παρεχόμενων προς τον Υπουργό ΠΕΝ εξουσιοδοτήσεων. Να επισημάνουμε ότι με βάση τις κείμενες κανονιστικές διατάξεις του ενωσιακού δικαίου η ανακατανομή ηλεκτροπαραγωγής και η ανακατανομή απόκρισης ζήτησης πρέπει να βασίζεται σε αντικειμενικά, διαφανή κριτήρια που δεν εισάγουν διακρίσεις, ανακατανέμουν τους πόρους με χρήση μηχανισμών που βασίζονται στην αγορά, προβλέπουν οικονομικές αποζημιώσεις των παραγωγών, ενώ οποιαδήποτε παρέκκλιση δικαιολογείται μόνο εάν δεν υπάρχει διαθέσιμη εναλλακτική επιλογή. Το ζήτημα είναι άκρως σημαντικό, κομβικό για τη βιωσιμότητα και προοπτική των ενεργειακών επενδύσεων και οφείλει να αντιμετωπιστεί έγκαιρα, με σαφήνεια, διαφάνεια και προβλεψιμότητα. Η εγχώρια ενεργειακή αγορά έχει πολλάκις "πληρώσει" με αναδρομικές, δικαιοκρατικά και νομικά έκθετες νομοθετικές ρυθμίσεις την έλλειψη έγκαιρης και διαφανούς παρέμβασης εκ μέρους της Πολιτείας και την έλλειψη θέσπισης σαφών κανόνων του παιχνιδιού που δεν θα αλλάζουν παρέχοντας στοιχειώδη νομική ασφάλεια.

by Alexandros Raikos

Περικοπές σε έργα ΑΠΕ: Συνοπτική ανάλυση νομικών παραμέτρων και έννομη προστασία

[άρθρο της δικηγορικής εταιρείας Μεταξάς & Συνεργάτες στο energypress.gr]

Το τελευταίο διάστημα λαμβάνουν χώρα με ολοένα και αυξανόμενο ρυθμό και ένταση περιοδικές περικοπές φορτίου σε έργα ΑΠΕ, ιδίως φωτοβολταϊκούς σταθμούς, φαινόμενο συνδεδεμένο με την αυξημένη διείσδυση των ΑΠΕ στο Σύστημα, χωρίς την παράλληλη επαρκή έγκαιρη πρόνοια για τη συσχέτιση της επενδυτικής δραστηριότητας με τα δεδομένα της ζήτησης αλλά και την έγκαιρη συγκρότηση μηχανισμών προληπτικής ανάσχεσης του φαινομένου, όπως έργα αποθήκευσης ενέργειας και αναβάθμισης των δικτύων διανομής και μεταφοράς.

Η ασφαλής λειτουργία του συστήματος ηλεκτροδότησης προς διασφάλιση της περαιτέρω ανάπτυξης της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές αποτελεί ενωσιακή επιταγή, κατοχυρωμένη ήδη με την Οδηγία 2009/28/ΕΚ. Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 12 του Κανονισμού 943/2019 (ΕΕ), οι Διαχειριστές μεριμνούν ώστε να δίδεται προτεραιότητα έγχυσης της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας σε έργα ΑΠΕ στο βαθμό που το επιτρέπει η ασφαλής λειτουργία του εθνικού συστήματος, βάσει διαφανών και αμερόληπτων κριτηρίων, όταν πρόκειται για έργα με ισχύ μικρότερη των 400kW ή καινοτόμα έργα, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο ένα κράτος μέλος να εφαρμόσει, υπό προϋποθέσεις, χαμηλότερη ελάχιστη δυναμικότητα από αυτή των 400kW. Σύμφωνα δε με το αρ. 13 του Κανονισμού, τυχόν επιβαλλόμενες περικοπές οφείλουν, ωστόσο, να βασίζονται σε αντικειμενικά, διαφανή κριτήρια που δεν εισάγουν μη αντικειμενικά δικαιολογήσιμες διακρίσεις και επιλεκτικότητες. Επίσης σύμφωνα με το κείμενο ενωσιακό νομοθετικό πλαίσιο, τα κράτη μέλη οφείλουν να μεριμνούν, λαμβάνοντας τα δέοντα επιχειρησιακά μέτρα, για την ασφάλεια του δικτύου και της αγοράς, προκειμένου να ελαχιστοποιούνται οι περιορισμοί στην έγχυση της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ΑΠΕ.

Σε περιπτώσεις, ωστόσο, που παρίσταται, σύμφωνα με αντικειμενικά κριτήρια, αναγκαιότητα για τη λήψη μέτρων περιορισμού της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, προκειμένου να εξασφαλισθούν η ασφάλεια του εθνικού συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας και ο ενεργειακός εφοδιασμός, τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε οι αρμόδιοι φορείς εκμετάλλευσης των συστημάτων να υποβάλλουν έκθεση για τα μέτρα αυτά, αναφέροντας το είδος των διορθωτικών μέτρων που προτίθενται να λάβουν για την αποφυγή μη σκόπιμων περικοπών.

Επιπλέον, σύμφωνα με το οικείο εθνικό νομοθετικό πλαίσιο (ιδίως το άρθρο 26 του ν. 4062/2012, δια του οποίου ενσωματώθηκε η άνω Οδηγία και τροποποιήθηκαν οι διατάξεις του ν. 4001/2011 περί λειτουργίας των Ενεργειακών Αγορών Ηλεκτρισμού και Φυσικού Αερίου, άρθρα 128-129 ν. 4001/2011, ν. 4643/2019), οι Διαχειριστές του Συστήματος οφείλουν, πέραν της αναλογικής και διαφανούς επιβολής μέτρων περικοπών, αφενός να γνωστοποιούν σε τακτική βάση στοιχεία αναφορικά με τις περικοπές ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από Α.Π.Ε. μεριμνώντας για απόλυτη διαφάνεια, αφετέρου να λαμβάνουν μέτρα ελαχιστοποίησης των εν λόγω περικοπών.

Ως εκ των ανωτέρω, καθίσταται σαφές, ότι οι Διαχειριστές δεν δύνανται να προβαίνουν σε περικοπές ερήμην της τήρησης των αρχών της ισονομίας, της αναλογικότητας και της διαφάνειας, οι οποίες επιτάσσονται και από τους οικείους Κώδικες (ΕΣΜΗΕ και ΕΔΔΗΕ) προς τον σκοπό της αποφυγής φαινομένων άνισης κατανομής του σχετικού βάρους και των επαχθών συνεπειών μεταξύ των διαφόρων κατηγοριών παραγωγών (αναλόγως της τεχνολογίας, της σύνδεσης τους στο Διασυνδεδεμένο Σύστημα ή στο ΜΔΝ, του χρόνου σύνδεσης και της ισχύος των έργων).

Οι εν λόγω περιορισμοί, τα κριτήρια κι ο τρόπος επιβολής τους από τους αρμόδιους Διαχειριστές επί λειτουργούντων σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ και κυρίως φωτοβολταϊκών σταθμών, αναπόφευκτα συγκροτούν περιστάσεις που δεν δύναται να διέπονται από τυχαιότητα, έλλειψη σαφών ρυθμιστικών κανόνων και, συνακόλουθα αναποφεύκτως, έλλειψη διαφάνειας. Το εν λόγω πρόβλημα απασχολεί -σε καθημερινή πλέον βάση- πλείονες παραγωγούς, για τους οποίους ελλοχεύει ο κίνδυνος να υποστούν σημαντική οικονομική ζημία λόγω της απώλειας εσόδων από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας που δεν εγχέεται και αποζημιώνεται. Παράλληλα, οι επιβαλλόμενες περικοπές έχουν προκαλέσει στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ συνθήκες επενδυτικής ανασφάλειας, σε συνδυασμό με τα μη σαφή και διαφανή κριτήρια κατ' εφαρμογή των οποίων φαίνεται ότι οι αρμόδιοι Διαχειριστές προβαίνουν στις εν λόγω περικοπές.

Το καθεστώς δε αυτό ανασφάλειας προβλέπεται ότι θα επιταθεί στο εγγύς μέλλον, λόγω της αυξητικής εισόδου νέων ΑΠΕ, της καθυστέρησης στην υλοποίηση διαρθρωτικών σημαντικών επενδύσεων στα δίκτυα αλλά και στην αδειοδότηση και υλοποίηση έργων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, τα οποία θα ηδύναντο να περιορίσουν έστω τις επιβαλλόμενες περικοπές. Δεδομένου δε ότι οι γενεσιουργοί παράγοντες δημιουργίας του σημαντικού αυτού προβλήματος, όπως και τα όρια και περιορισμοί της εγχώριας ζήτησης, ήταν εδώ και καιρό γνωστοί και εμφανείς, είναι σαφές ότι θα έπρεπε να είχαν δρομολογηθεί συστηματικά και κατά προτεραιότητα μέτρα για την άμβλυνσή του, αλλά και σαφείς κανόνες εκ μέρους των Διαχειριστών και της Πολιτείας που θα διήπαν συντεταγμένα και, ει δυνατόν, προβλέψιμα την όποια αναγκαία επαχθή παρέμβαση δια των περικοπών, η οποία συνιστά κατ ουσίαν -μια ακόμη- περικοπή του εσόδου των παραγωγών. Το αυτό ισχύει και για τη θέσπιση σαφών κανόνων για την αποζημίωση των παραγωγών.

Ενόψει όλων των προαναφερθέντων, αλλά και της νομικά προβληματικής προσέγγισης και πρακτικής που επί της παρούσης υιοθετείται, οι θιγόμενοι παραγωγοί ΑΠΕ δύνανται να συγκροτήσουν έγκαιρα και εξατομικευμένα πλαίσιο εννόμου προστασίας των επενδύσεών τους με βάση τις εξειδικευμένες πρόνοιες της εθνικής και ενωσιακής νομοθεσίας.

by Alexandros Raikos