[άρθρο της Μεταξάς & Συνεργάτες στο energypress.gr – αναδημοσίευση]

Στις 26.04.2024 ψηφίσθηκε από την Ολομέλεια της Βουλής ο ν. 5106/2024 (ΦΕΚ Α’ 63/01-05-2024) βάσει του πολυνομοσχεδίου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τη ρύθμιση ζητημάτων αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Σημαντικό μέρος των ρυθμίσεων αυτών καταλαμβάνουν οι νέες διατάξεις που αφορούν τη δημιουργία ηλεκτρικού χώρου για ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ.

Παρά τις έντονες αντιδράσεις και τα σχόλια παραγόντων της αγοράς ενέργειας κατά τη διάρκεια της δημόσιας διαβούλευσης του νομοσχεδίου, το τελικώς ψηφισθέν κείμενο δεν διαφέρει ουσιωδώς από το κατατεθέν νομοσχέδιο, το οποίο αναλύσαμε ενδελεχώς σε προηγούμενη νομική ανάλυση.

Οι πλέον επίμαχες για τις ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ διατάξεις στον οικείο νόμο εντοπίζονται στα άρθρα 105, 117, 118 και 120, στα οποία προβλέπονται προσθήκες και τροποποιήσεις στις αντίστοιχες πρόνοιες του ν. 4951/2022 αλλά και του ν. 4414/2016, για τους περιορισμούς έγχυσης ηλεκτρικής ενέργειας σε νέους σταθμούς ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ.

Οι περιορισμοί αυτοί, που ως γνωστόν μπορεί να προβλέπονται είτε για την αποφυγή τοπικής συμφόρησης, είτε για την εξασφάλιση της ασφαλούς λειτουργίας του συστήματος ή του δικτύου, είτε ως απάντηση στο πλεόνασμα παραγωγής σε επίπεδο ζώνης προσφορών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας, είτε για άλλο λόγο που κρίνεται αναγκαίος, βάσει του νέου νόμου θα κατηγοριοποιούνται με απόφαση του αρμόδιου υπουργού ΠΕΝ, στοιχείο το οποίο σκοπεί, κατά δήλωση του νομοθέτη, στην αύξηση της διαφάνειας της επιβολής περικοπών.

Παρά τη θετική πρόθεση του νομοθέτη για την επαύξηση της διαφάνειας υφίστανται σημεία που δικαιολογούν περίσκεψη. Συγκεκριμένα, ο νέος νόμος χορηγεί ευρύτατη εξουσιοδότηση προς τον υπουργό ο οποίος θα καθορίζει πλέον -εκτός από τα προαναφερθέντα- και τα όρια επιβολής περιορισμών έγχυσης στους σταθμούς ΑΠΕ /ΣΗΘΥΑ, τις προτεραιότητες επιβολής τους, καθώς και τη συνεργασία των τελευταίων με σταθμούς αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, για κάθε επιμέρους αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (Αγορά Επόμενης Ημέρας, Ενδοημερήσια Αγορά, Αγορά Εξισορρόπησης).

Σύμφωνα με το νέο νόμο θα μπορεί να συμφωνείται στη σχετική σύμβαση μεταξύ Διαχειριστών και σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ, που θα λάβουν οριστικές προσφορές σύνδεσης μέσω ανταγωνιστικής διαδικασίας εφεξής, περιορισμοί στην έγχυση ηλεκτρικής ενέργειας πλέον αυτών που έχουν ήδη ορισθεί από σχετικές υπουργικές αποφάσεις (π.χ. την ΥΠΕΝ/ΔΑΠΕΕΚ/53563/1556), οι οποίες ποσοτικοποιούν τους μόνιμους περιορισμούς μέγιστης ισχύος παραγωγής των σταθμών καθώς και τους περιορισμούς μέγιστης ισχύος παραγωγής για προκαθορισμένες χρονικές περιόδους εντός της κάθε ημέρας κατανομής δυνάμει του άρθρου 10 του ν. 4951/2022. Οι περιορισμοί αυτοί μπορεί να περιλαμβάνουν:

• μόνιμους περιορισμούς μέγιστης ισχύος παραγωγής του σταθμού σε σχέση με την εγκατεστημένη ισχύ των μονάδων του,
• περιορισμούς που καθορίζονται από τους διαχειριστές με βάση την εκτιμώμενη κατάσταση λειτουργίας του τοπικού συστήματος ή δικτύου,
  περιορισμούς που ενεργοποιούνται σε πραγματικό χρόνο, σε έκτακτες καταστάσεις ή
• περιορισμούς της μέγιστης ισχύος παραγωγής του σταθμού για προκαθορισμένες χρονικές περιόδους εντός της κάθε ημέρας κατανομής

Αντικείμενο νομικού προβληματισμού αποτελεί κατεξοχήν το τελευταίο σημείο, καθώς, ενώ αφ’ ενός ο νέος νόμος προβλέπει ότι η μείωση της μεγίστης ισχύος σταθμού δεν επιτρέπεται να οδηγεί σε περιορισμούς άνω του 5% της ετήσιας δυνατότητας παραγωγής ενέργειας, αφ’ ετέρου αφήνει περιθώρια αποκλίσεων καθότι δίδει τη δυνατότητα στον Υπουργό να εκδίδει αποφάσεις για υψηλότερα ποσοστά περικοπών. Και τούτο μάλιστα παρά τη ρητή απαγόρευση υπέρβασης του 5% από τον Κανονισμό 943/2019/ΕΕ, ο οποίος δεν καταλείπει περιθώρια για εισαγωγή εξαιρέσεων.

Η δυνατότητα πρόβλεψης επιπλέον περιορισμών έγχυσης ως συμβατικών όρων σε προσφορές και συμβάσεις σύνδεσης εξαρτάται και πάλι από σχετική απόφαση του Υπουργού, ο οποίος εξουσιοδοτείται να καθορίσει το πλαίσιο των περιορισμών κατόπιν εισήγησης της νεοσυσταθείσας “Ομάδας Διοίκησης Έργου”. Επίσης με υπουργική απόφαση θα προσδιορισθούν περαιτέρω οι υποχρεώσεις παραγωγών και αυτοπαραγωγών σχετικά με την αποθήκευση ενέργειας και την εγκατάσταση του αναγκαίου εξοπλισμού περιορισμού της ισχύος. Επιπλέον, θεσπίζεται ο Μηχανισμός Αντιστάθμισης Περικοπών μεταξύ παραγωγών, ώστε να επιμερισθούν αναλογικά οι περιορισμοί σε όλους τους σταθμούς.

Μέχρι τη διαμόρφωση του οριστικού πλαισίου περιορισμών, εντολές περιορισμού έγχυσης σε μονάδες ή ομάδες ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ ή ιδιωτικά δίκτυα ΜΤ, για λόγους ασφάλειας της λειτουργίας του δικτύου μπορούν να εκδίδουν ο ΑΔΜΗΕ ή ο ΔΕΔΔΗΕ. Όσον αφορά τους σταθμούς ισχύος μεγαλύτερης του 1 MW, υπογραμμίζεται ότι αυτοί υποχρεούνται ως την 1η Νοεμβρίου 2024 να έχουν εγκαταστήσει τις υποδομές που επιτρέπουν τον περιορισμό της απορρόφησης, άλλως θα επιστρέφουν το 25% των εσόδων τους για το σύνολο της παραχθείσας ενέργειας από τις Αγορές Ενέργειας, εν είδει κυρώσεως.

Οι νεοθεσπισθείσες νομοθετικές ρυθμίσεις εμπεριέχουν εστίες νομικού προβληματισμού, συν τοις άλλοις, ένεκα της γενικότητας και ασάφειας των παρεχόμενων προς τον Υπουργό ΠΕΝ εξουσιοδοτήσεων. Να επισημάνουμε ότι με βάση τις κείμενες κανονιστικές διατάξεις του ενωσιακού δικαίου, οι οποίες πολλάκις τυγχάνουν επιλεκτικά και κατά το δοκούν επίκλησης από τους αρμόδιους φορείς, η ανακατανομή ηλεκτροπαραγωγής και η ανακατανομή απόκρισης ζήτησης πρέπει να βασίζονται σε αντικειμενικά, διαφανή κριτήρια που δεν εισάγουν διακρίσεις και ανακατανέμουν τους πόρους με χρήση μηχανισμών που βασίζονται στην αγορά. Επίσης υφίσταται κατά περίπτωση υποχρέωση πρόβλεψης οικονομικής αποζημίωσης των παραγωγών, ενώ οποιαδή-ποτε παρέκκλιση δικαιολογείται μόνο εάν δεν υπάρχει διαθέσιμη εναλλακτική επιλογή.

Το ζήτημα είναι ζωτικής σημασίας για τη βιωσιμότητα και προοπτική των ενεργειακών επενδύσεων στις ΑΠΕ και οφείλει να αντιμετωπισθεί, έστω τώρα, με διαφάνεια και αποτελεσματικότητα. Στην ελληνική ενεργειακή αγορά είναι διαρκές ζητούμενο η ex ante θέσπιση σαφών κανόνων του παιχνιδιού που δεν θα αλλάζουν εκ των υστέρων αναιρώντας κάθε νομική και επενδυτική ασφάλεια. Να επισημανθεί τέλος, ότι το εν λόγω επαχθές μέτρο των εκτεταμένων ασύντακτων περικοπών, το οποίο ήδη επί μήνες εφαρμόζεται από τους Διαχειριστές, καθότι υιοθετείται για την αντιμετώπιση προβλήματος όχι απρόβλεπτου και αιφνίδιου, όφειλε να έχει τύχει σαφούς νομοθετικής οριοθέτησης δια της θέσπισης σαφών κανόνων και ασφαλιστικών δικλείδων διαφάνειας προ της εκκίνησης εφαρμογής του και όχι εκ των υστέρων.

Ενόψει των προαναφερθέντων, ήδη πολλοί παραγωγοί ΑΠΕ, στο πλαίσιο μείζονος προβληματισμού τους για την οικονομική βιωσιμότητα που ήδη έχει προκύψει ή διαφαίνεται για τις επενδύσεις τους, συγκροτούν πλαίσιο εξειδικευμένης νομικής τους προστασίας ενόψει και των σχετικών διατάξεων των Κωδίκων αλλά και της ειδικής ενεργειακής νομοθεσίας.

Επιμέλεια: Δικηγορική Εταιρεία «Μεταξάς & Συνεργάτες» (www.metaxaslaw.gr)

(φωτογραφία: pixabay.com)